AI ile veri analizi raporları hazırlamak güvenilir mi?

Bir veri analisti olarak şunu söyleyebilirim: “AI, rapor hazırlama sürecini bir Formula 1 pit stop’u kadar hızlandırdı ama direksiyon hâlâ sizde olmalı.” İşte sahada gördüğüm gerçekler:

1. “Hızlı Ateş” Analiz Yeteneği

Geçen ay, bir perakende zinciri için aylık satış raporu hazırlamam gerekiyordu. Normalde 3 gün süren işi ChatGPT Code Interpreter ile 45 dakikada tamamladım. AI:

• 50.000 satırlık CSV’yi taradı,
• Mevsimsel trendleri grafiklere döktü,
• “Şubat ayı düşüşünün nedeni: Kar fırtınası nedeniyle 3 mağaza kapalıydı” gibi otomatik yorumlar ekledi.

Ama… Grafiklerdeki bir ekseni yanlış etiketlemişti. Neyse ki kontrol ettim de fark ettim.

2. Kör Noktaları Gözden Kaçırabilir

AI, verideki anomalileri insan kadar iyi tespit edemiyor. Örneğin:

• Bir müşterinin aylık 1 milyon TL’lik alışverişini “normal” kabul edebilir (Oysa bu bir POS hatası olabilir).
• “Gelirler %10 artmış” derken, enflasyonu hesaba katmayı unutabilir.

Pro Tavsiye: AI’ya “Bu veride dikkat çeken aykırı değerler var mı?” diye sormak yerine, “2023 Q4 verisini enflasyona göre normalize et” gibi spesifik talimatlar verin.

3. “Garbage In, Garbage Out” Kuralı Geçerli

AI’nın ürettiği rapor, veri kalitesi kadar iyidir:

• Eksik veya yanlış veri girdiyseniz, AI bunu “süsleyerek” sunar.
• Örneğin, müşteri yaş ortalamasını hesaplarken “0” girenleri (sistem hatası) filtrelemezseniz, rapor “Ortalama yaş: 12” gibi saçma bir sonuç verebilir.

Çözüm: Veriyi AI’ya atmadan önce temel bir ön kontrol yapın (Excel’de =SUM, =AVERAGE gibi basit formüllerle tutarlılığı test edin).

4. Yorumlama Yeteneği Sınırlı

AI, sayıları görür ama bağlamı anlamakta zorlanır:

• “Şubat’ta satışlar düşmüş” diyebilir ama “Çünkü o ay mağaza yenileme çalışması vardı” gibi şirket içi bilgiyi bilemez.
• Rakip analizinde, piyasadaki bir krizi (örneğin tedarik zinciri sorunu) atlayabilir.

İnsan Dokunuşu Şart: AI raporuna mutlaka “Analist Yorumu” bölümü ekleyin. Örneğin:
“AI’nın tespit ettiği %15’lik büyüme, aslında geçen yılki grev nedeniyle düşük olan baz etkisinden kaynaklanıyor.”

5. Güvenlik ve Gizlilik Tuzağı

• Ücretsiz AI araçlarına yüklediğiniz veriler (müşteri e-postaları, finansal bilgiler) sunucularda saklanabilir.
• GDPR ihlali riskine karşı, hassas verileri yerel AI çözümleriyle (Microsoft Copilot gibi) analiz edin.

Ne Zaman Kullanılmalı?

✔️ Tekrarlayan Raporlar (Haftalık satış özetleri)
✔️ Hızlı Veri Görselleştirme (Otomatik grafikler)
✔️ Ön Analiz (Sonrasında insan kontrolü şartıyla)

❌ Stratejik Karar Raporları (Yatırım, işten çıkarma gibi)
❌ Regülasyon Raporları (Maliye Bakanlığı, SPK bildirimleri)

İşte Size Son Söz:
AI, veri analistlerinin “elektrikli tornavida”sı gibidir. İşi hızlandırır ama:

• Kalibrasyon gerektirir (Doğru prompt + veri temizliği),
• Son kontroller şarttır (“Bu sonuç mantıklı mı?” diye sormadan raporu sunmayın).