Axiata Grubu’nun Yapay Zeka Vizyonu: Tedarikçiler, Veri ve İnsan Kaynakları Üçlüsünden Gelen Tehditler

Güneydoğu ve Güney Asya’da faaliyet gösteren Axiata Grubu, otonom ağlar (AN) ve yapay zeka (AI) entegrasyonuyla ağ altyapısını dönüştürmeyi hedefliyor. Grup, 175 milyondan fazla aboneye sahip ve Dialog, XLSmart, Celcomdigi ile Robi gibi operatörleri yönetiyor. Grup CCO’su Thomas Hundt’a göre, bu strateji finansal performansı %20-30 oranında artırabilir. Ancak, tedarikçilerin veri gizliliği, veri yönetiminin karmaşıklığı ve yetenekli personel eksikliği gibi üçlü tehditler, Axiata’nın AI-native telekom operatörü olma yolunu zorlaştırıyor. Bu makale, Axiata’nın A3 (Axiata AN ve AI) stratejisini, sunduğu fırsatları ve karşılaştığı zorlukları, 2025 itibarıyla sektör trendleri ışığında detaylı bir şekilde inceliyor.

Axiata Grubu’nun AI ve Otonom Ağ Stratejisi: A3 Mimarisi Nedir?

Axiata Grubu, telekom sektöründe AI’nin dönüştürücü gücünü erken benimseyen şirketlerden biri. Aralık 2024’te duyurulan A3 (Axiata Autonomous Network ve AI) stratejisi, grubun ağ altyapısını ve operasyonlarını yeniden yapılandırmayı amaçlıyor. Bu strateji, otonom ağların (AN) ve AI’nin entegrasyonuyla, maliyetleri düşürmeyi, verimliliği artırmayı ve yeni gelir kaynakları yaratmayı hedefliyor.

A3 Mimarisi’nin Temel Özellikleri

A3 mimarisi, modüler, açık ve ölçeklenebilir bir yapıya dayanıyor. Ana unsurları şöyle:

• Açıklık ve Programlanabilirlik: Ağ bileşenleri, farklı tedarikçilerden entegre edilebilir hale getiriliyor, bu da yenilikçiliği teşvik ediyor.
• Maliyet Verimliliği: Mevcut varlıkların akıllı planlamasıyla CapEx (sermaye harcamaları) optimizasyonu sağlanıyor.
• AI-Native Tasarım: AI, ağ yönetiminin temel bir parçası olarak entegre ediliyor; örneğin, intent-based networking ile kullanıcı ihtiyaçlarına göre kaynaklar dinamik olarak tahsis ediliyor.
• TMF/Open Digital Architecture (ODA) Uyumluluğu: TM Forum standartlarına göre, hizmet yönetimi ve orkestrasyonu (SMO) katmanları ekleniyor.
• Ölçeklenebilirlik: Grup genelinde 175 milyon aboneye hitap eden bir yapı, hızlı büyümeye uyum sağlıyor.

Thomas Hundt, FutureNet Asia 2025’te Fierce Network’e verdiği demeçte, “Son birkaç yılda CapEx optimizasyonu ve mevcut varlıkların değerini maksimize etmek için büyük adımlar attık. AI ile güçlendirilmiş intent-based ağlar, doğru kaynağı doğru zamanda sunarak %20-30’luk bir iyileşme potansiyeli taşıyor,” dedi. Bu, ağ uptime’ını ve kaynak optimizasyonunu artırarak finansal kazanımları doğrudan etkileyecek.

Aşağıdaki tablo, A3 mimarisinin ana bileşenlerini ve faydalarını özetliyor:

Bileşen	Açıklama	Faydalar
Açıklık ve Programlanabilirlik	Farklı vendor’ların entegrasyonu için API tabanlı erişim.	Yenilik hızı artar, maliyet düşer.
Maliyet Verimliliği	Akıllı planlama ile mevcut altyapı optimizasyonu.	CapEx’te %15-20 tasarruf.
AI-Native Tasarım	Intent-based networking ve AI ajanları.	Gerçek zamanlı optimizasyon.
ODA Uyumluluğu	SMO katmanı ile hizmet orkestrasyonu.	Ölçeklenebilir operasyonlar.
Ölçeklenebilirlik	Grup genelinde (Dialog, Celcomdigi vb.) standartlaşma.	175M aboneye hızlı adaptasyon.

Veri kaynakları: Axiata resmi belgeleri ve Hundt röportajı (2025).

Axiata AI Girişimi: Dört Sütunlu Dönüşüm Programı

Bir yıldan az bir süre önce başlatılan Axiata AI programı, AI-native telekom temellerini atıyor. Program, dört temel sütuna dayanıyor:

1. İnsan Kaynakları: Yetenek geliştirme ve AI odaklı eğitim programları.
2. Altyapı: Veri mimarisi ve bulut tabanlı depolama.
3. AI Fabrikası: 50’den fazla kullanım senaryosunun geliştirildiği bir merkez; şu anda operasyonel.
4. Yönetişim: Veri güvenliği, etik ve uyumluluk standartları.

Şu ana kadar uygulanan kullanım senaryoları arasında anomali tespiti, enerji tasarrufu ve ölçekli kule dijital ikizleri yer alıyor. Hundt, “SMO’yu bu yıl sonuna kadar devreye almayı ve 2026 sonunda operasyonel hale getirmeyi hedefliyoruz. Bu, geleneksel SON’ları (self-organizing networks) değiştiren rApps ekosistemiyle büyük bir avantaj sağlayacak,” diye belirtti. Küresel olarak sınırlı SMO deployments olmasına rağmen, Axiata bu alandaki öncülerden biri olmayı planlıyor.

XL Axiata gibi grup şirketleri, AI’yi dijital dönüşümde kullanıyor: Enerji tüketimini azaltarak karbon ayak izini düşürmüş, NPS’yi (Net Promoter Score) 5-6 puan artırmış. Bu, A3 stratejisinin pratik uygulamalarını gösteriyor.

Otonom Ağlar ve AI’nin Telekom Sektöründeki Dönüştürücü Potansiyeli

2025’te telekom sektörü, AI ve otonom ağlarla yeniden şekilleniyor. Ericsson ve TM Forum gibi kurumlar, AI ajanlarının seviye 5 otonom ağlara geçişi hızlandırdığını belirtiyor. Axiata’nın yaklaşımı, bu trendle uyumlu: Ağ optimizasyonu, müşteri deneyimi ve operasyonel verimlilikte %20-30’luk kazanımlar vaat ediyor.

Finansal ve Operasyonel Kazanımlar

AI, telekom operatörlerine şu faydaları sunuyor:

• Ağ Optimizasyonu: Gerçek zamanlı kaynak tahsisiyle downtime’ı %30 azaltma.
• Müşteri Deneyimi: Hiper-personalleştirme ile churn oranlarını düşürme; örneğin, AI tabanlı önerilerle NPS artışı.
• Yeni Gelir Kaynakları: 5G ve Open RAN entegrasyonuyla özel ağlar ve edge computing hizmetleri.

TM Forum’un Catalyst Awards’unda Axiata, AI tabanlı yeşil 5G projeleriyle ödüllendirildi; bu, enerji verimliliğini artırarak sürdürülebilirlik hedeflerine katkı sağlıyor.

Aşağıdaki liste, Axiata’nın mevcut AI kullanım senaryolarını örnekliyor:

1. Anomali Tespiti: Ağ arızalarını önceden öngörerek kesinti süresini minimize etme.
2. Enerji Tasarrufu: Kulelerde AI optimizasyonuyla %15-20 elektrik tasarrufu.
3. Dijital İkizler: Sanal modellerle altyapı simülasyonu, bakım maliyetlerini düşürme.
4. SMO ve rApps: 2026’ya kadar tam orkestrasyon, geleneksel SON’lara göre %25 verimlilik artışı.

Bu senaryolar, Axiata’nın 175 milyon aboneye ölçekli faydalar sağlamasını sağlıyor.

Axiata’nın AI Yolundaki Üçlü Tehdit: Tedarikçiler, Veri ve İnsan Kaynakları

Axiata’nın AI-native operasyonlara geçişi, üç ana zorlukla karşı karşıya: Tedarikçi direnci, veri yönetimi karmaşıklığı ve yetenek açığı. Hundt, “Bu üçlü tehdit, vizyonumuzu realize etmemizi engelleyebilir,” diyor.

Tedarikçi Sorunu: Veri Kara Kutularına Karşı Sert Tutum

Axiata, veri erişimini kısıtlayan tedarikçilere tolerans göstermiyor. Hundt, “Veriyi her zaman erişilebilir kılan tedarikçiler dışında, Axiata’da geleceği olmayacak,” diye vurguluyor. 2025’te, Open RAN ve çoklu vendor entegrasyonunda yavaş ilerleme, bu sorunu sektörel hale getiriyor; Deloitte, yeni büyük deployments’in 2025’te sınırlı kalacağını öngörüyor.

Sektör genelinde, vendor lock-in ve veri silosları, AI entegrasyonunu engelliyor. Accenture’a göre, %76’sı AI beceri eksikliğinden etkilenen CSP’ler (Communication Service Providers), tedarikçi işbirliğini önceliklendirmeli.

Veri Yönetimi: Birleşik Veri Okyanusu İnşası

Veri, AI’nin yakıtı; ancak telekomda heterojen kaynaklar (ağ, müşteri, telemetri) birleşik bir “veri okyanusu” gerektiriyor. Hundt, “Gerçek zamanlı erişim ve akıllı depolama, maliyetleri artırmadan monetizasyon fırsatları yaratır – örneğin hiper-personalleştirme,” diyor. Elastic’ın 2025 araştırması, veri hacminin ve hızının geleneksel altyapıları aştığını, karar alma gecikmelerine yol açtığını belirtiyor.

Sektörel zorluklar:

• Veri Kalitesi: Eksik veya hatalı veriler, AI modellerini bozuyor.
• Güvenlik ve Uyumluluk: GDPR benzeri düzenlemeler, veri paylaşımını kısıtlıyor; %67’si karmaşık veri yönetimini en büyük engel olarak görüyor.
• Maliyet: Depolama ve orkestrasyon, exabyte seviyesinde veri trafiğiyle (2033 projeksiyonu) artıyor.

Axiata, API-first mimarilerle veri modernizasyonuna odaklanıyor.

İnsan Kaynakları: Yetenek Açığı ve Eğitim İhtiyacı

Hundt’un ifadesiyle, “İnsan yoksa, AI ve veri de yok.” Telekomda %72’si AI, veri analitiği ve siber güvenlikte yetenek eksikliği yaşıyor; bu oran 2023’ten %69’dan yükselmiş. Axiata, gelişmekte olan pazarlarda (ASEAN) eğitim altyapısının yetersizliğinden etkileniyor.

McKinsey, telco’ların veri mühendisleri, bilim insanları ve AI ürün yöneticileri için yeniden eğitim ve işe alım yapması gerektiğini vurguluyor. Axiata, lisansüstü programlara yatırım yaparak telco-spesifik AI yeteneklerini geliştiriyor.

Aşağıdaki tablo, üçlü tehdidin sektörel etkilerini karşılaştırıyor:

Tehdit	Axiata’ya Etkisi	Sektörel Örnek (2025)
Tedarikçiler	Veri kara kutuları, entegrasyon gecikmeleri.	Open RAN yavaşlaması (Deloitte).
Veri	Birleşik okyanus inşası, gerçek zamanlı erişim.	Veri hacmi exabyte’lere ulaşıyor (Elastic).
İnsan Kaynakları	Yetenek açığı, eğitim yatırımı ihtiyacı.	%72 eksiklik (HRD).

Telekom Sektöründe AI’nin Geleceği: Fırsatlar ve Stratejiler

2025’te AI, telekomu agentik sistemlerle dönüştürüyor: %42’si müşteri hizmetlerinde, %42’si otonom ağ yönetiminde kullanıyor. Axiata, FutureNet Asia 2025 gibi etkinliklerde (Singtel CTO Jorge Fernandes ile panel) bu trendleri tartışıyor.

Gelecek Trendler ve Çözümler

• Agentik AI: Otonom karar alma; Ericsson, seviye 5 AN’lara geçişi öngörüyor.
• Sürdürülebilirlik: Yeşil 5G ile enerji tasarrufu; Axiata, Huawei ile projelerde lider.
• Yetenek Geliştirme: %76’sı 3 yıl içinde yeniden eğitim planlıyor (Accenture).

Axiata, vendor’larla ortaklıkları güçlendirerek ve eğitim yatırımlarını artırarak bu tehditleri aşmayı hedefliyor.

SSS (Sıkça Sorulan Sorular)

Axiata’nın A3 stratejisi nedir ve ne gibi faydalar sağlar?

A3 (Axiata AN ve AI), otonom ağlar ve AI entegrasyonuyla ağ altyapısını dönüştürür. %20-30 finansal iyileşme, uptime artışı ve kaynak optimizasyonu sağlar.

Axiata, AI-native telekom olmak için hangi kullanım senaryolarını uyguladı?

Anomali tespiti, enerji tasarrufu ve kule dijital ikizleri gibi 50 senaryo operasyonel. SMO, 2026’ya kadar devreye girecek.

Telekom sektöründe AI’nin en büyük zorlukları nelerdir?

Veri kalitesi, yetenek açığı ve vendor lock-in. 2025’te %72’si AI beceri eksikliği yaşıyor.

Thomas Hundt, tedarikçi sorununa nasıl yaklaşıyor?

Veri kara kutularına toleranssız; uyumlu olmayan vendor’ların geleceği yok.

Axiata’nın AI programı dört sütuna nasıl dayanıyor?

İnsan, altyapı, AI fabrikası ve yönetişim. Bu, 175M aboneye ölçekli dönüşüm sağlıyor.

2025’te telekom AI trendleri neler?

Agentik AI, yeşil 5G ve hiper-personalleştirme. Open RAN yavaş ilerlese de, AI optimizasyonu hızlanıyor.

Kaynaklar

1. Fierce Network, “Axiata’s AI ambition faces triple threat: Vendors, data, people,” 2025.
2. Axiata, “A3 Autonomous AI Network,” PDF, 2025.
3. Ericsson, “Agentic AI: Pathway to autonomous network level 5,” 2025.
4. Axiata, “Innovations,” 2025.
5. XL Axiata, “Drives Digital Transformation with AI,” 2024.
6. RADCOM, “Highlights of DTW Ignite 2025,” 2025.
7. TM Forum, “Catalyst Awards,” 2025.
8. FutureNet World, “Thomas Hundt Profile,” 2024-2025.
9. FutureNet Asia 2025, “Event Overview,” 2025.
10. Telecom Review Asia, “FutureNet Asia 2025,” 2025.
11. Ancient Global, “AI in telecom industry in 2025,” 2025.
12. IoT Now, “Challenges and opportunities for telecoms in the age of AI,” 2025.
13. Accenture, “AI-Powered Trends Reshaping Telecom in 2025,” 2025.
14. HRD, “Network Evolution: Transforming Telecom Leadership for the AI Era,” 2025.
15. Subex, “AI Trends in Telecom 2025,” 2024.
16. McKinsey, “Scaling the AI-native telco,” 2025.
17. Deloitte, “2025 telecom industry outlook,” 2025.
18. IBM, “Telecommunications in the AI era,” 2025.
19. Elastic, “AI in the telecommunications industry: Overcoming foundational data challenges,” 2025.